fort¹ [vestingwerk] {1577} < frans fort < latijn fortis (vgl. forte).

† fort znw. o. Sedert Kil. Ontleend aan fr. fort ‘sterkte’, het gesubstantiveerde bnw. fort ‘sterk’. Reeds mnl. is fortresse v., dat tot in de 19e eeuw voorkomt, uit fr. forteresse.

fort: het fort, (hist.) de stad Paramaribo. Daarom vergunt men hen [slaven], vooral op plantagie*, alwaar hiervoor meer gelegenheid is, als aan het fort, kweek te houden, dat is vogelen op te kweken, die zij dan verkopen () (Lammens 1822; 1982: 113). - Etym.: Het stichten van de stad bestond in het aanleggen van het fort Zeelandia. George Warren spreekt (in vertaling) in 1669 (p. 5) van ‘een klein dorp’ dat het Fort genoemd wordt. In het S heet de stad nog steeds ‘foto’. - Samenst. ook: binnenfort*. Opm.: Lammens gebruikt voor ‘in de stad’ overal aan het fort (zie het cit.).

fort ‘vestingwerk’ -> Ambons-Maleis fort ‘vestingwerk’; Negerhollands fort ‘vestingwerk, kasteel’; Papiaments fòrti (ouder: forti) ‘vestingwerk; aanduiding van Fort Amsterdam op Curaçao’; Sranantongo foto ‘stad; plaats; vestingwerk’; Arowaks forto ‘de stad, Paramaribo’ ; Karaïbisch fo'to ‘de stad, Paramaribo’ ; Tiriyó poto ‘stad, Paramaribo’ .

fort Europa, Europa gezien als een hermetisch gesloten vesting, waaruit asielzoekers meer en meer geweerd worden. De term fort Europa roept wrange herinneringen op aan Hitlers Festung Europa.

Hij deelt die fantasie niet, hij vermoedt dat vooral Oost- en Middeneuropese regeringen met een uittocht dreigen om sneller hulp van het Westen te krijgen. Toch ziet hij het Fort Europa ontstaan. En hij belijdt eerlijk zijn ambivalentie: ‘Er is een grens aan onze tolerantie.’ (Elsevier, 16/11/91)
Na januari 1993 moet Europa zo goed beveiligd zijn dat een vluchteling er nog maar moeilijk inkomt, is het idee van de politiek. Een nieuw IJzeren Gordijn, maar nu op initiatief van de EG. Een idee dat in de praktijk nauwelijks uitvoerbaar lijkt. Dat merkte fotograaf John Reardon die de ellende en wanhoop vastlegde bij de laatste gaten in het fort Europa. (Nieuwe Revu, 09/01/92)
Laura Balbo, een Italiaanse parlementariër, heeft eens geanalyseerd welke fantasieën mensen hebben over het toekomstig verenigd Europa. Zo is er volgens haar een groep die vreest dat ons continent een ‘Europees Fort’ wordt, dat wil zeggen een sterk economisch en militair blok dat niet openstaat voor immigranten, laat staan voor hun cultuur. (Opzij, januari 1992)
Een minister voor Vreemdelingenzaken (in welk EG-land ook) is in essentie bezig met het bewaken van zijn deeltje van het Fort Europa tegen vreemde indringers. (De Morgen, 25/04/92)
Het fort Europa is bezig de poorten te sluiten door verscherpte immigratiewetgeving en beperkingen van het asielrecht. (HP/De Tijd, 18/06/93)
Een middel tegen hoge muren rond het fort Europa is de snelle uitbreiding van de EG, met de Scandinaviërs en Oostenrijkers. (Elsevier, 31/07/93)
Op 14 juni 1985 kwamen Duitsland, Frankrijk en de Benelux in het Luxemburgse grensplaatsje Schengen overeen de personencontroles aan hun grenzen af te schaffen. Het akkoord moest ook een wal opwerpen rondom het Fort Europa. (Vrij Nederland, 11/06/94)
Schengen als hulpmiddel voor versterking van Fort Europa. Een bastion met barsten, want het onderling wantrouwen van de verdedigers is nog groot. (Elsevier, 25/06/94)
Het Front National heeft in Toulon de macht. Daar speelt het in op de angst voor de vreemdelingen en dweept het met koning Clovis die al vijftienhonderd jaar geleden de Fransen als uitverkoren volk beschouwde. ‘Fort Europa’ à la extreem rechts. (Trouw, 17/08/96)
aanduiding voor de interne Europese markt, waartoe buitenlandse, met name Amerikaanse en Japanse, bedrijven moeilijk toegang zouden krijgen; het isolationisme van de Europese Gemeenschap.
Fort Europa: benaming voor de interne markt, met name gebruikt door het Amerikaanse en Japanse bedrijfsleven, die er een voor derden (hermetisch) gesloten vestingwerk in zien. De aanvankelijke jubelstemming bij de Amerikaanse en Japanse bedrijven die zich verheugden op grandioze exportmogelijkheden als na 1992 een grote Europese (consumenten)markt ontstaat, sloeg (tijdelijk) om in vrees toen het steeds duidelijker werd dat de Europese Gemeenschap een prijs zou gaan vragen voor het openstellen van haar markt (vrije toegang op basis van wederkerigheid). Die vrees nam zo’n dramatische vorm aan dat men in zakenkringen sprak van een Fort Europa, waartoe exporteurs van buiten de EG (niet of) nauwelijks toegang hebben. De Europeanen houden hun interne markt voor zichzelf, was een veel gehoorde klacht. (Prisma van Europa, 1992)