adder* [gifslang] {nadre 1201-1250, adere 1301-1400} de n viel in de doorlopende rede weg doordat men deze aanzag voor de laatste letter van het lidwoord, evenals in engels adder < oudengels nædre, in tegenstelling tot hoogduits Natter, vgl. ook gotisch nadrs; buiten het germ. latijn natrix [(water)slang], oudiers nathir, welsh neidr [(gif)slang]. De uitdrukking een adder aan zijn borst koesteren [weldaden bewijzen aan iem. die ze met ondank vergoedt] is ontleend aan een fabel van Aesopus, die in het middelnl. werd vertaald in de Esopet. Het verhaal gaat over een adder die stijf van de kou door een vrouw wordt verwarmd in haar bed en zijn gastvrouw daarop doodt. De uitdrukking er schuilt een adder onder het gras [er is een verborgen gevaar] is een vertalende ontlening aan Vergilius' Bucolica 3.93 latet anguis in herba.

adder znw., mnl. adder, adre v. Ontstaan uit mnl. nadre met wegval van de n, doordat deze voor ʼt taalgevoel soms bij ʼt voorafgaande woord hoorde, bijv. in ǝn(n)adre. Evenzoo ndd. en eng. adder. Vgl. aak I. De mnl. vorm (n)âder(e) leeft dial. nog voort: Veluwsch ôr. Nâder(e) = ohd. nâtara (nhd. natter), os. nâdra, ags. næ̂d(d)re v. (eng. adder) “adder, slang”. Mnl. (n)ădre kan hieruit ontstaan zijn (vgl. etter). Minder waarschijnlijk is ʼt, dat het er mee in ablaut staat evenals on. naðr m., naðra v., got. nadrs (m.?) “adder, slang”, die in vocalisme met ier. nathir “slang, waterslang”, lat. natrix “waterslang” overeenstemmen. Wellicht bij den wortel (s)nê- “winden” (vgl. naaien).

adder v., Mnl. adre, nadere, Os. nâdra + Ohd. nâtara (Mhd. nâter, Nhd. natter), Ags. nǽdre (Eng. adder), Ofri. niar, On. nađr, Go. nadrs, dus in ’t Nnl., Mnl. en Eng. met aphaerese der n, omdat men ze als de slotletter van een, an opvatte + Lat. natrix = waterslang, Oier. nathir = slang. De Westg. vormen beantwoorden met hun lange a aan Idg. vormen met ê.

nadder 1 zn. m.: adder. Deze vorm met n-anlaut is de oorspronkelijke. De Ndl. vorm adder is te verklaren door metanalyse. Mnl. nadre, Os. nadra, Ohd. natara, D. Natter, On. naðr, Got. nadrs.

adder [ad’der]: man van aanzien. Vgl. Kisch 1967: 126 | < Jidd. < Hebr. addier

Adders ̶ Viperidae
Van de 187 soorten adders, waaronder 142 soorten groefkopadders, komt uitsluitend de hierna genoemde ‘gewone’ adder in ons land voor. Alle adderachtigen hebben slechts één paar holle giftanden die in de bovenkaak zijn geplaatst.

Adder ̶ Vipera berus (Linnaeus, 1758)
Duits: Kreuzotter; Engels: Common Viper; Frans: Vipère péliade; Fries Njirre
De gewone adder is de enige in Nederland voorkomende gifslang. Het natuurlijke verspreidinggebied is West- en Noord-Europa en West-Azië. De soort is in ons land bij de wet beschermd.
Heidegebieden behoren tot het belangrijkste leefgebied van deze soort. Ze voeden zich voornamelijk met muizen, eieren, hagedissen, kikkers en insecten. Tot zijn natuurlijke vijanden behoren buizerds, dassen en egels. De gewone adder kan een lengte van maximaal 80 centimeter bereiken.
De grondkleur varieert tussen grijs en bruin, de gehele rugzijde is voorzien van een zwarte zigzagstreep. Op de enigszins driekantige kop bevindt zich een x-vormige tekening. Van oktober tot in maart houden adders een winterslaap.
De benaming adder komt van Middelnederlands nad(e)re. In de loop der tijd is de n weggevallen doordat men deze letter aanzag voor de laatste van het lidwoord. De betekenis van de naam is onbekend. Enkele afgeleide naamvormen zijn adrken in Twente, edder in Drente, nader(e) op de Veluwe en njirre in Friesland. Als een gewestelijke bijvorm gelden aar en ader.
Een sterk verouderde naam voor de adder is nater. Men treft dit woord onder meer aan in de plantennamen ‘naterkruid’ (= adderkruid) en ‘naterwortel’ (= adderwortel)
In Noord-Brabant wordt de adder meestal als slang aangeduidt. In Weert spreekt men van slange of slengske. Elders gaat het ‘dubbelop’ met de naam adderslang.