geer 1 zn. vero. ‘puntig wapen’
Mnl. groet soe was sijn gere, lanc ende daertoe breet ‘groot was zijn speer, lang en ook breed’ [eind 13^e eeuw; MNW], (si scoten) menighen spiet ende menighen ghere ‘(zij wierpen) menige spies en menige speer’ [1390-1410; MNW].
Een woord dat oorspr. ‘speer, werpspies’ betekende, verwant met → avegaar, → gesel. De grondvorm ger komt voor in oude Germaanse persoonsnamen als Gerbrand, Ger(h)ard, Gertrud (Geertrui) en Rutger. Hetzelfde woord als → geer 2 ‘spits toelopende strook’.
Os. gēr; ohd. gēr; ofri. gēr; oe. gār (ne. het eerste lid van garlic ‘knoflook’); on. geirr; < pgm. *gaiza- ‘speer’, met grammatische wisseling uit *gaisá-, waaruit met achtervoegsel → gesel.
Proto-Keltisch *gaiso- ‘speer’ (Oudiers gae, Welsh gwaew) is wrsch. ontleend aan het Germaans. Vandaar via het Gallisch ook Latijn gaesum ‘zware ijzeren werpspeer’. Men kan weliswaar een wortel pie. *ǵ^haisó- ‘werpspies’ (IEW 410) reconstrueren, maar gezien de beperkte geografische spreiding en het betekenisveld ‘wapen, werktuig’ kan het evengoed een leenwoord uit een substraattaal zijn.
De in het verleden vermeende verwantschap met Grieks khaĩos ‘herdersstaf’ is niet waarschijnlijk: dit is een leenwoord uit een andere taal. Ook Sanskrit héṣas ‘wapen’ heeft waarschijnlijk niets met geer te maken.
♦ elger zn. ‘vork om aal te steken’. Mnl. noch mit netten, noch mit elghers ‘niet met netten en ook niet met aalvorken’ [1406, afschrift 1780; MNW], (mv.) ellegaers, elgers [beide 1445-55; MNW sticken]; vnnl. aelgeer [1614; WNT Supp. aalgeer], ellegeer [1621; WNT], ellegaar [1629; WNT], elger [1661; WNT]. Samenstelling van mnl. ael ‘paling’, zie → aal, en geer ‘spies, speer’. De vorm elger naast aalgeer is wrsch. ontstaan in de Fries getinte Hollandse dialecten. Ook mnd. elger (nhd. (veroud.) Elger), ofri. ēlgēr (nfri. ielgear), nde. alger, nno. ålgeir.

geer 2 zn. ‘schuin lopend stuk land, schuin toelopende strook’
Onl. geren (mv.) ‘schuin toelopende stukken land’ [1130-61; Slicher van Bath, 50-51], de plaatsnaam Gere (onbekende ligging in Gelderland) [ca. 1200; Künzel]; mnl. vi morghen lants in dien ghere ‘6 morgen land in de (schuine) strook’ [1280-87; CG I, 498], geer ‘schuine strook stof, afhangend deel van een kledingstuk’ in den rudder namen si bi den ghere ‘zij pakten de ridder bij de slippen vast’ [1350; MNW]; vnnl. geer ‘schuine plank’ in alle geeren de welcke aen den bodem ende decxsels (van de doodkisten) werden gevoeght [1658; WNT voegen I].
Hetzelfde woord als → geer 1 ‘werpspies’; de betekenis is dus oorspronkelijk ‘zaak die in vorm op de spits toelopende punt van een werpspies lijkt’. Van deze afgeleide betekenis ook het werkwoord → geren ‘schuin toelopen’.
Een geer is ook een heraldisch motief: een driehoekig vak in het schild, gevormd door een lijn uit een schildhoek en een lijn uit het midden van de aangrenzende schildrand, die elkaar in het middelpunt van het schild raken. Dit motief komt o.a. voor op het wapen van de Belgische provincie West-Vlaanderen en was oorspronkelijk het wapen van het hele graafschap: het wapen van Vlaanderen ... bestond ... uit vijf geeren van lazuur op een gulden veld, met een schildeken in het midden [1868; WNT lazuur]; het motief van de leeuw is meegebracht door de kruisvaarders. Een gegeerd schild is bezet met een of meer van deze geren.
♦ geren ww. ‘schuin toelopen’. Vnnl. eerst in de Hollandse vorm gieren ‘schuin (toe)lopen’, in ghieren, als een landt dat giert ‘niet recht lopen’ [1618; WNT gieren]; nnl. dat huis geerd, gierd, is heel schuins gebouwd [1701; WNT gieren], dat huis geert ‘de muren lopen niet evenwijdig’ [1876; WNT], een rok geeren ‘een rok naaien met naar boven smal toelopende banen’ [1876; WNT]. Afleiding van het zn.

geer znw. v., mnl. ghêre m. ‘schuintoelopend pand van een kledingstuk; zoom, spits toelopend stuk land’, mnd. gēre ‘spitstoelopend stuk goed of land’, ohd. gēro ‘spies’ (nhd. gehren ‘baan van kledingstuk’) ofri. gāra ‘pand van kledingstuk, schoot’, oe. gāra (ne. gore) ‘landtong’, on. geiri ‘wigvormig stuk aan een kledingstuk’. — Germ. *gaizan is gevormd van *gaiza- (waarvoor zie: elger).

geer. “Mnd. gêre m.v.”, lees: “mnd. gêre m.”.

geer, zn.: spievormig stuk stof, spits uitlopende rok; schuin toelopend stuk land. Ook Vl. Mnl. geer ‘speer, spies, in een punt uitlopend stuk land’, gere ‘geer, schuin toelopend pand van kledingstuk, spits toelopend grondstuk’, Vnnl. gheeren van den hemde ‘les gouchets d’une chemise’ (Lambrecht), gheere ‘spie in een kledingstuk’ (Kiliaan). Ohd. gêro, Mhd. gêr, gêre ‘werpspies’, Mnd. gêre, D. Gehren ‘tong, geer; spits toelopende akker’; Ofri. gâra ‘pand van kledingstuk’, Oe. gâra, E. gore ‘landtong’, On. geiri ‘spie in kledingstuk’. Germ. *gaizan < gaiza ‘speer’, Os., Ohd. gêr. Uit de bet. ‘spies’ ontwikkelde zich de bet. ‘spits toelopend stuk stof/grond’ en ook de bet. ‘spleet, kier’ (Vl. gerre, garre). Het woord komt ook voor in de Ndl. heraldische term gegeerd ‘met gelijke driehoekige vlakken, waarvan de basissen tegen de rand van het schild geplaatst zijn’.

garre, harre zn. v.: kier. Ook Vl. gerre, garre ‘spleet, kier, reet’. 1656 welcke kasse openstont met eene geerre; 1732 de deure stont met eene guerre open, Gent (LC). Hetzelfde woord als gere. Afl. garrel.

gere zn. v.: schuin toelopend stuk land. Mnl. geer ‘speer, spies, in een punt uitlopend stuk land’, gere ‘geer, schuin toelopend pand van kledingstuk, spits toelopend grondstuk’, Vnnl. gheeren van den hemde ‘les gouchets d’une chemise’ (Lambrecht), gheere ‘spie in een kledingstuk’ (Kiliaan). Ohd. gêro, Mhd. gêr, gêre ‘werpspies’, Mnd. gêre, D. Gehren ‘tong, geer; spits toelopende akker’; Ofri. gâra ‘pand van kledingstuk’, Oe. gâra, E. gore ‘landtong’, On. geiri ‘spie in kledingstuk’. Germ. *gaizan < gaiza ‘speer’, Os., Ohd. gêr. Uit de bet. ‘spies’ ontwikkelde zich de bet. ‘spits toelopend stuk stof/grond’ en ook de bet. ‘spleet, kier’; zie garre. Het woord komt ook voor in de Ndl. heraldische term gegeerd ‘met gelijke driehoekige vlakken, waarvan de basissen tegen de rand van het schild geplaatst zijn’. In de uitdr. iemand achter z’n geren zitten ‘aansporen’, heeft gere de afgeleide bet.’slip, zoom van een kleed’. Samenst.: kantgere, schuufgere, torengere ‘met voren in puntvorm, torenvorm’.

garre (Zeeland, waasl.), gòr (tess.), gerre (vla.) kier. (Zeeland, Waasland, Tessel, Vlaanderen). Nultrap bij nl. geer (= ono. geiri ‘wigvormig stuk aan een kledingstuk’ en oiers gae ‘speer’ ‹ oerg. *gaiza(n)). Voor gòr vergelijk men tess. bòr (= nl. bar) en voor gerre mnl. merren ‘marren’ naast nl. marren en got. marzjan ‘ergeren’.
Ghijsen 254, De Bo 318, Teirlinck I 481, Joos 229, WVD II afl. IV 93, Keyser 71, 34, NEW 188, 156, 429-430.

geer 'wigvormig, spits toelopend stuk land'
Onl. ger(e) 'wigvormig, spits toelopend stuk land', mnl. ghere 'schuin toelopend pand van een kledingstuk, spits toelopend stuk land', ofri. gara 'pand van kledingstuk, schoot', mnd. gere 'spitstoelopend stuk goed of land', ohd. gero 'spies', oe. gara 'landtong', ono. geiri 'wigvormig stuk aan een kledingstuk'. Het toponiem is al oud, zoals de volgende voorbeelden tonen: 1135 kopie 14e eeuw in Paueia in loco qui Ger dicitur (bij Culemborg)¹, ca. 1200 de agello qui Gere dicitur (bij Gendt)², 1280-1287 vi morghen lants in dien ghere (bij Hazerswoude)³, 1295 van den vene, dat gheheeten es, de Gheer (tussen Aalsmeer en Calslagen)⁴ en anno 1306 In Reidwyk die Gheyr, dair die kerke op staet ... ende den anderen Gheyr bi den akene (omgeving Schiphol-Rijk)⁵.
Lit. ¹Künzel e.a. 1989 149, ²Idem 147, ³Corpus Gysseling 1, 498, ⁴Idem I 2211v, ⁵Van Mieris II 63.

geer* spits toelopende lap kleding of grond 1135 [Künzel]

Zoek dit woord op in het WNT, MNW, VMNW, ONW.